Aydınlatma ve ışık kavramı hemen hemen ateşin icadı ile birlikte başlamaktadır. Ateş belirli bir alanın aydınlatılması amacı ile kullanılan en erken aydınlatma formudur. Kamp ateşleri ve meşaleler ve sonrasında fenerler aydınlatma amacı ile kullanılmışlardır. Aydınlatma konusunda tarihte bilinen en eski uygulama Peking insanlarının milattan önce 400.000 yıllarına tekabul eden ateş kullanılarak aydınlattıkları mağaralarıdır. Tarih öncesi insanlar çevrelerini aydınlatmak için ilkel araçlar kullanmışlardır. Bu araçlar yakıt olarak hayvansal ve bitkisel yağların kullanıldığı lambalardır. Bu lambalardan yüzlercesi günümüzde Fransa sınırları içerisinde bulunan Lascaux mağarasında bulunmuştur ve tarihi bundan 15.000 yıl öncesine dayanmakatadır. Aydınlatmanın tarihçesine baktığımızda birçok yağlı hayvanın (kuşlar ve balıklar gibi) bir fitil takıldıktan sonra lamba olarak kullanıldığı izlere de rastlanmaktadır. Ayrıca ateşböceklerinin de ışık kaynağı olarak kullanıldıkları bilinmektedir. Mum, kandil ve cam lambaların icat edilmesi çok sonralara tekabül etmektedir. Kandiller yakın tarihte bilinen ilk aydınlatma armatürleri veya apliklerdi diyebiliriz.
Yakın tarihte aydınlatma hususunda en önemli geçiş maliyet açısından ucuz olmasının keşfi ile balina yağı ve kerosen kullanımı ile olmuştur. Balina yağı ve kerosenin nispeten ucuz olması sebebi ile aydınlatmada oldukça yaygın olarak kullanıldıklarını biliyoruz. 1800’lü yıllarla birlikte gaz lambalarının sokak aydınlatmada kullanımının da yaygınlaştırğını görüyoruz. Bu durum gaz yağının ekonomik olarak ucuz olmasının ve kullanışlı olmasının da sonucudur. Zengin insanlar arasında, iş yerleri ve birçok ticari alanda gaz oldukça yaygın kullanım alanı bulmuştur. Gaz odası mantığı ile çalışan lambaların keşfi ile çevre aydınlatma ve kerosen fenerler oldukça yaygınlaşma fırsatı bulmuşlardır. Bu dönemden sonraki geçiş ve fiyata düşüşü de elektrikle çalışan enkandesan ampulün keşfi ile birlikte gerçekleşmiştir.
Zamanla elektrikli aydınlatma lambaları birçok gelişmiş ülkede heryerde bulunan bir meta haline gelmiştir. Uyku saatleri ve düzeni tabu olmaktan ve kalıp olmaktan çıkarak gece aydınlatmasının verdiği rahatlık ile uzun gecelerde birçok aktiviteyi mümkün kılmıştır. Suç oranının da azalmasına oldukça katkı sağlayan aydınlatma hususu artık lüks olmaktan çıkıp vazgeçilmez bir kavram haline gelmiştir.
Fiyat ve maliyet düşüşleri floresan lambaların keşfi ile devam etmiştir. Floresan aydınlatma hem birim watt başına yayılan ışık miktarının artmasına olanak sağlamış hem de ışık hüzmelerinin daha homojen bir şekilde yayılmasını mümkün kılmıştır.
Günümüzde ışık hüzmeleri için harcanan paranın çok düşük maliyetler teşkil etmesini sağlayan en son icat olarak LED Aydınlatma (Light Emitting Diode - Işık Yayan Diyot) kavramı ortaya çıkmıştır. Birim vat başına düşen lumen değeri olarak en yüksek aydınlatma seviyelerine ulaşılan LED teknolojisi ile artık tüm dünyada aydınlatma sektörü yeniden yapılanmaktadır. Farklı renk, lumen ve güç seçeneklerinin yanısıra LED aydınlatma ile hem dekoratif hem yaratıcı birçok ürün ortaya çıkmaktadır. Bu inovasyonların en belirginlerinden biri olan SOLi Solar Lityum Lamba teknolojisi kendi enerjisini gün içinde güneşten sağlayarak yüksek verimli lityum bataryada toplayarak akşam olması ile bu enerjiyi kullanmaya başlayan özel LED teknolojisinin dünyadaki kendi alanında ilk ve en eşsiz örneğidir. Uzun Ar-Ge çalışmaları üzerine 2012 yılı itibarı ile dış mekan aydınlatma üzerine geliştirilen SOLi Solar Lityum Lamba herhangi bir tesisat, kazı, kanal masrafı ve bunlara bağlı işçilik maliyeti ortaya çıkarmadan uygulanabilen kendi enerjisini üreten çok özel bir aydınlatma armatürüdür. SOLi Solar Lityum Lamba tak-kullan bir vaziyette hazır bir ürün olarak insanlığın yararına sunulmuş ve aydınlatma tarihinde adını zirveye yazdıran bir icat olarak kayıtlara geçmiştir.
Aydınlatma Armatürleri
Aydınlatma armatürleri, çeşitli fonksiyonlar için stilleri geniş bir yelpazede üretilmektedir. En önemli fonksiyonları yönlendirilmiş ışık sağlamak ve görsel parlamayı önlemek için, ışık kaynağı için bir tutucu özelliğe sahip olmalarıdır. Bazı armatürler sanat eseri gibiyken bazıları çok sade ve fonksiyoneldir. Bu aşırı ısıya tahammül edebilen ve güvenlik seviyeleri üst sınırda tutmanın şart olduğunu ürünler dayanıklı malzemelerden üretilmektedirler.
Aydınlatma armatürlerinin önemli bir özelliği genellikle vat başına lümen değerinden ölçülen ışık şiddeti ile, kullanılan enerji başına, yayılan kullanılabilir ışık miktarına, yani aydınlık etkinlik veya verimliliğine göre değerlendirilmeleridir.
Beyaz ışık kaynakları için renk sıcaklığı da belirli uygulamalar için kullanılmasını etkilemektedir. Beyaz ışık kaynağının renk sıcaklığı en yakın lamba spektral özelliklerini eşleşen bir teorik siyah cisim emitörün Kelvin sıcaklığını yansıtır. Bir akkor ampul 2800-3000 Kelvin civarında bir renk sıcaklığına sahiptir; günışığı ise teknik olarak 6400 civarında Kelvin değerindedir ancak lambalarda genelde 4500 civarı kelvin ile ortaya çıkan ışık şiddeti günışığı olarak adlandırılmaktadır. Yüksek renk sıcaklıkları mavi-beyaz bir görünümü daha fazla orataya çıkaran lambalarda ekseriyetle LED lambalarda kullanılır. Buna karşılık düşük renk sıcaklığı lambalar, görünür spektrumun sarı ve kırmızı kısmında nispeten daha fazla enerjiye sahiptir ve otoyol ve cadde aydınlatmalarında daha sağlıklı olarak görülür. Kritik muayene veya renk uyumu görevleri için, ya da gıda ve giyim perakende satış mekanları için, lambaların renk sıcaklığı genel aydınlatma efekti için ayrı ayrı seçilmektedir.
Aydınlatma Etkileri
Aydınlatma fikstür tarafından üretilen ışığın dağılımına büyük ölçüde bağlı genel, gece aydınlatması veya görev aydınlatması gibi kullanım amacına göre sınıflandırılır.
Görev aydınlatması ağırlıklı fonksiyonel ve genellikle okuma veya malzemelerin muayenesi gibi özel amaçlar için, konsantre belirli şiddette aydınlatma kategorisi için kullanılan tabirdir. Örneğin, okuma düşük kaliteli 1500 luks kadar görev aydınlatma seviyelerini gerektirebilir ve bazı denetim görevleri veya cerrahi işlemler daha yüksek seviyeler gerektirir. Vurgulu aydınlatma resimler, bitkiler, ya da iç tasarım veya peyzaj gibi diğer unsurları vurgulamak amacıyla başta dekoratif amaçla uygulanır.
Genel aydınlatma ikisi arasındadır ve bir alanın genel aydınlatması için tasarlanmıştır. İç mekanlarda, bu bir masaya veya yere, ya da tavana bir fikstür üzerinde temel bir lamba olarak uygulanırı. Zira karanlıktan kurtulmak için kullanılan yayalar ve sürücülerin bir alanı geçmek için ihtiyaç duydukları ışık çok azdır, açık havada bir otoparkta için genel aydınlatma 10-20 luks gibi düşük bir değerde olabilir.
Yöntemler
-Tavan ışığı veya aşağı tavan döküm ışığında gömme armatürler en yaygın olanıdır. Bu ofisler ve evlerde en çok kullanılan yöntem olma eğilimindedir. Kolay olmasına rağmen armatürleri çok sayıda parlama ve aşırı enerji tüketimi ile dramatik sorunları ortaya çıkarabilir. LED aydınlatmanın sektöre girişi büyük ölçüde bu sorunu bertaraf etmiştir. Bir halojen downlight veya spot lambaya kıyasla % 90’a varan ısı ve ışık verimliliğine sahip LED lambalar yüksek enerji tüketimi gösteren lambaların yerine artık kullanılabilmektedir.
-Manfred Kielnhofer tarafından mobilya LED Aydınlatma
Mobilya aydınlatma tarihinde (İlk olarak 1939 Dünya Fuarında) arkadan aydınlatma olarak floresan ile, daha sonra neon ile ve en son olarak şerit LED ile yapılan oldukça dekoratif bir aydınlatma yöntemidir.
Bu yöntem aynı zamanda kendi kusurlarını gösterebilir ama kemer altı veya duvara yakın aydınlatma bazen bir duvarda (sıva veya alçı gibi) doku ortaya çıkarmak için kullanılan bir yöntemdir, genel veya dekoratif duvar yıkama olarak adlandırılabilir. Etkisi kullanılan aydınlatma kaynağının tipine büyük ölçüde bağlıdır.
Bir aplik duvara monte fikstür halinde, bazen aşağı veya yukarı parlayarak kullanılabilir.
Taşınabilir veya masa lambası, muhtemelen birçok ev ve ofislerde bulunan en yaygın fikstürdür. Masa lambası görevi aydınlatma olarak kabul edilirken, bir masaya oturur standart lamba ve gölge ile genel aydınlatma sağlanır. Büyüteç lambaları da görev aydınlatma lambalarıdır.
-Ontario, Kanada’da Highway 401 boyunca yüksek direk aydınlatma.
Sokak Lambaları geceleri yollarda ve yürüyüş alanları için kullanılır. SOLi gib bazı üreticiler, geleneksel sokak ışık fikstürleri için en gelişmiş ve yüksek enerji verimli bir alternatif sağlamak üzere LED ve fotovoltaik armatürleri tasarlamaktadırlar.
Projektörler ve büyük armatürler gece boyunca oyun alanları ya da iş bölgeleri gib açık alanları aydınlatmak için kullanılır.
Projektör en yaygın türü metal halide ve yüksek basınçlı sodyum lambalar olmasına rağmen SOLi mühendisleri tarafından geliştirilen yüksek verimli LED projektörler son yıllarda yaygınlaşmaya başlamıştır..
Bazen güvenlik aydınlatma kentsel alanlarda yollar boyunca kullanılan, ya da evlerde veya ticari tesisler içerisinde olabilir. Bu suç caydırmak için kullanılan son derece parlak ışıklardan oluşan güvenlik ışıkları ve projektörler içerebilir. Ayrıca SOLi güneş panelli fotovoltaik lambalarda hareket halinde otomatik olarak yanan modeller de suçluları caydırıcı amaçlı kullanılmaktadırlar.
